Οι Γερμανοί την είχαν ανατινάξει πριν αποχωρήσουν από την Ελλάδα το 1944 – Τόνοι χώματος και χάλυβα μέσα στο κανάλι – Η χρηματοδότηση από το σχέδιο Μάρσαλ

Τον Οκτώβριο του 1944 οι Γερμανοί αποχωρούν από την Ελλάδα και πίσω τους αφήνουν συντρίμμια. Πέρα από την καταδυνάστευση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας και την κατασπατάληση και απομύζηση του δημόσιου πλούτου, οι κατακτητές φεύγοντας προκαλούν και σημαντικές υλικές ζημιές. Μεταξύ αυτών των καταστροφών συγκαταλέγεται και η ανατίναξη της Διώρυγας του Ισθμού. Οι Γερμανοί είχαν ανατινάξει τις δύο χαλύβδινες γέφυρες που είχαν κατασκευάσει οι ίδιοι μετά την κατάκτηση της Ελλάδας και είχαν φράξει το κανάλι με τόνους χωμάτων και άλλων υλικών. Αλλά ας δούμε τα πράγματα από την αρχή.

Η υποχώρηση των Γερμανών και η ανατίναξη της Διώρυγας

Στα τέλη Απριλίου του 1941 οι Γερμανοί είχαν φτάσει στον Ισθμό. Οι αλεξιπτωτιστές του Χίτλερ έπεφταν κατά σμήνη στη στενή γέφυρα γης για να την καταλάβουν και οι οπισθοχωρούντες Άγγλοι μαζί με τις τελευταίες τουφεκιές τους, ανατίναξαν και τη Διώρυγα. Μαζί και τη διπλή, χαλύβδινη γέφυρα, σιδηροδρομική και οδική που εξυπηρετούσε τη συγκοινωνία.

Οι Γερμανοί άμα τη εγκατάστασή τους αποκατέστησαν την κυκλοφορία στη Διώρυγα και έφτιαξαν δύο γέφυρες για να εξυπηρετούνται οι χερσαίες συγκοινωνίες. Μία για τη σιδηροδρομική γραμμή και μία για το οδικό δίκτυο. Αποχωρώντας όμως το 1944 από τη χώρα μας ανατίναξαν και τις δύο αυτές γέφυρες και τις έριξαν μέσα στο κανάλι. 645.000 κυβικά μέτρα γης και βράχου, 1800 τόνοι χάλυβα μαζί με 130 σιδηροδρομικά οχήματα, 6 ατμομηχανές και άνω των 40 τόνων σιδηροτροχιές έπεσαν στη Διώρυγα και την κατέστησαν απροσπέλαστη για τη ναυσιπλοΐα. Επιπλέον μέσα στο κανάλι είχε βυθιστεί, σκόπιμα, το 3.400 τόνων ατμόπλοιο Vesta!

Το σχέδιο Μάρσαλ

Την 1η Αυγούστου 1947 στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ οργανώθηκε στην Ελλάδα η Grecian District, οργανισμός Αμερικανών μηχανικών με έδρα την Αθήνα, επιφορτισμένος με την ανασυγκρότηση της χώρας. Επικεφαλής ο συνταγματάρχης David W. Griffiths, ο οποίος άφησε τη θέση του ως διοικητής της επαρχίας Galveston για να ασχοληθεί με τα ελληνικά μηχανικά έργα ανασυγκρότησης. Μαζί του αρκετοί μηχανικοί και προσωπικό επίσης, Αμερικανοί.

 Το Σώμα Μηχανικού των Αμερικανών συνεργάστηκε από την αρχή με το προσωπικό των εργολάβων και το ελληνικό Υπουργείο Δημοσίων Έργων. Οι εργολάβοι στρατολόγησαν με επιτυχία Έλληνες υπηκόους αλλά δυσκολεύτηκαν να προσελκύσουν Αμερικανούς εποπτικούς συμβούλους, λόγω των ασταθών πολιτικών συνθηκών στην Ελλάδα. Στο ζενίθ της δράσης της η Grecian District απασχολούσε 629 Αμερικανούς και 12.131 Έλληνες.

Το κανάλι της Κορίνθου ήταν μία από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές προκλήσεις που αντιμετώπισε η εταιρεία. Μόνο 7 χιλιόμετρα σε μήκος, εξοικονομούσε στη ναυσιπλοΐα περίπου 200 χιλιόμετρα περίπλου της Πελοποννήσου, από την ανατολική προς τη δυτική Ελλάδα. Η υποχώρηση των Γερμανών όπως είπαμε είχε προκαλέσει τεράστια ζημιά. Επιπλέον, η παντελής έλλειψη συντήρησης στη διάρκεια του πολέμου είχε επηρεάσει τους κυματοθραύστες της εισόδου με αποτέλεσμα το κανάλι να χτυπιέται αλύπητα από τη θάλασσα και η ύπαρξή του να καθίσταται απολύτως επισφαλής.

Οι εργασίες για την επισκευή του καναλιού άρχισαν τον Οκτώβριο του 1947. Η προσπάθεια απομάκρυνσης των χωμάτινων όγκων και των συντριμμιών απαιτούσε ειδικό εξοπλισμό και αυστηρά χρονοδιαγράμματα για να ολοκληρωθεί. Η Steers-Grove, μία από τις δύο κοινοπραξίες, χρησιμοποίησε βυθοκόρα, πλωτές ράγες, ρυμουλκά, και πλωτά οχήματα για την απομάκρυνση των μπάζων στην προσπάθεια καθαρισμού. Η Atkinson-Drake-Park, η άλλη κοινοπραξία, ανέλαβε την επισκευή των δρόμων και των γεφυρών.

Εννέα μήνες μετά, σαν σήμερα στις 6 Ιουλίου 1948 η Διώρυγα παραδόθηκε στην κυκλοφορία για τα μικρής χωρητικότητας πλοία, αφού ένα μελίσσι ανθρώπων δούλεψε εντατικά και ακατάπαυστα απομακρύνοντας τόνους χωμάτων και μετάλλων από το θαλάσσιο πέρασμα.

Τα εγκαίνια

Τα (νέα) εγκαίνια της Διώρυγας έγιναν με ιδιαίτερη λαμπρότητα σε μια εποχή που οι μπαρουτοκαπνισμένοι και χαροκαμένοι Έλληνες δεν χρειάζονταν φιέστες αλλά ουσιαστική υποστήριξη στην οικονομία του τόπου για την ανασυγκρότηση και την αναγέννηση της πατρίδας.

Εν πάση περιπτώσει, όπως περιγράφουν οι εφημερίδες της εποχής, «την 12^ην μεσημβρινήν εγένοντο τα εγκαίνια της αποδόσεως εις την ναυσιπλοΐαν του Ισθμού της Κορίνθου δια του διάπλου του πρώτου ελαφρού πλοίου. Προς τούτο κατήλθεν εις τον Ισθμόν ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως κ. Τσαλδάρης, ο υπαρχηγός των Φιλελευθέρων κ. Σοφ. Βενιζέλος και οι υπουργοί κ.κ. Κωστόπουλος, Αιλιανός, Σακελλαρίου, Κιζάνης, Νικολαΐδης, Λόντος, Καραμανλής, Πολίτης και Ρέντης. Επίσης, οι βουλευταί κ.κ. Παπακωνσταντίνου και Παπαδημητρίου, ο δήμαρχος Πειραιώς κ. Χαραλαμπόπουλος και ο αρχηγός της Χωροφυλακής κ. Μιχαλόπουλος.

Επίσης», συνεχίζει η εφημερίδα «Εμπρός» στο ρεπορτάζ της, «ο επιτετραμένος των Ηνωμένων Πολιτειών κ. Ράνκιν, ο αρχηγός της Αμερικανικής εν Ελλάδι Αποστολής μετά της κυρίας Γκρισγουωλντ, οι κ.κ. Φόστερ και Μακ Γκη ο υπαρχηγός της ΑΜΑΓΚ κ. Χάουερντ, ο ναύαρχος Σνέκεμπεργκ, ο κ. Μπέρι σύμβουλος της αποστολής, ο κ. Σέϋ διευθυντής του Γραφείου Τύπου της ΑΜΑΓΚ, οι κ. Χόλτς, Χόλμγκριν, Μακγουάϋαρ και πλείστοι άλλοι προσκεκλημένοι, καθώς και αντιπρόσωποι του αθηναϊκού και ξένου τύπου».

Τους καλεσμένους υποδέχτηκαν στο Καλαμάκι ο νομάρχης Αργολιδοκορινθίας κ. Ζαούσης, ο έπαρχος Κορίνθου κ. Σταυρόπουλος, ο ανώτερος διοικητής της χωροφυλακής Πελοποννήσου συνταγματάρχης Αγαπητός, ο δήμαρχος Λουτρακίου κ. Μπολέτης και πλήθος κόσμου.

Οι υψηλοί προσκεκλημένοι, όπως μεταφέρει το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Ελευθερία», έφτασαν στην Ισθμία με αυτοκίνητα της αμερικανικής αποστολής. «Εκεί οι κεκλημένοι επέβησαν ρυμουλκού και διέπλευσαν τη διώρυγα μέχρι Ποσειδωνίας, οπόθεν επιβάντες πάλιν των αυτοκινήτων, επανήλθον εις Αθήνας. Δύο ταινίαι με τα εθνικά χρώματα της Ελλάδος και των Ηνωμένων Πολιτειών, μία ολίγον μετά την είσοδον και άλλη προ της εξόδου, εδείκνυον το τμήμα της διώρυγος εις το οποίο οι Γερμανοί δια μεγάλων ανατινάξεων είχαν προκαλέσει κατολισθήσεις. Την πρώτη ταινίαν έκοψεν από της πρώρας του ρυμουλκού, διά ψαλλίδος, ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως κ. Τσαλδάρης, τη δε δευτέραν, από της ιδίας θέσεως ο αρχηγός της ΑΜΑΓΚ κ. Γκρισγουωλντ. Κατά τη διάρκεια του διάπλου προσεφέρθηκαν εις τους κεκλημένους ξηρά τροφή και αναψυκτικά», δεν παραλείπει να σημειώσει ο ρεπόρτερ της «Ελευθερίας».

Η ολοκλήρωση των έργων

Τα έργα ολοκληρώθηκαν τον επόμενο χρόνο, το καλοκαίρι του 1949 με την πλήρη διάνοιξη του καναλιού για τη διέλευση μεγαλύτερων πλοίων αλλά και την κατασκευή των δύο γεφυρών της σιδηροδρομικής και της οδικής για την εξυπηρέτηση των χερσαίων συγκοινωνιών. Μέχρι τότε η συγκοινωνία εξυπηρετούταν από μια γέφυρα Μπέιλυ, ένα είδος μεταφερόμενης, προκατασκευασμένης γέφυρας, που αναπτύχθηκε κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο για στρατιωτικούς σκοπούς.

Για την κατασκευή των νέων γεφυρών απαιτήθηκαν 650 τόνοι χάλυβα, αγορασμένου στις ΗΠΑ, ενώ παράλληλα ανακατασκευάστηκε η, από Ελευσίνα έως Κόρινθο, εθνική οδός, η οποία ήταν επίσης αδιάβατη μετά τον πόλεμο.

Με την ολοκλήρωση και αυτών των έργων, οι Έλληνες και δη οι Κορίνθιοι, είχαν τη «χαρά» να ξαναζήσουν εγκαίνια, αυτή τη φορά με την παρουσία του βασιλικού ζεύγους του Παύλου και της Φρειδερίκης. Οι «βασιλείς» διέπλευσαν περήφανοι για το έργο, τη Διώρυγα και έκοψαν τις κορδέλες στις νέες χαλύβδινες γέφυρες, ενώ ο Μητροπολίτης Κορινθίας τελούσε αγιασμό. Μάλιστα η βασίλισσα ενθουσιασμένη από το έργο και την υποδοχή του κόσμου χόρεψε μαζί με τα παραδοσιακά χορευτικά τμήματα που είχαν προσκληθεί στο χώρο για να τιμήσουν με την παρουσία τους τα εγκαίνια. (Δείτε το παρακάτω βίντεο).

Η αλήθεια είναι ότι σ’αυτή τη χώρα πάντα μας περίσσευαν οι φιέστες, οι εορτασμοί, οι χοροί και τα πανηγύρια ακόμη κι όταν ο λαός πεινούσε κυριολεκτικά!

Έρευνα-Επιμέλεια-Κείμενα: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη

Πηγές:

• Αρχείο Εφημερίδων Εθνικής Βιβλιοθήκης
• Αρχείο Εφημερίδων Ελληνικής Βουλής
• Περιοδικό Life, Μάρτιος 1948
• Αρχείο Αμερικάνικης Σχολής Κλασικών Σπουδών
• Das Bundesarchiv, ψηφιακό αρχείο
• US Army Corps of Engineers, ψηφιακό αρχείο