Έκανε πρεμιέρα στις 9 Οκτωβρίου 1967 και έκοψε πάνω από 300.000 εισιτήρια – Πρωταγωνιστούσαν μεγάλα ονόματα (Καζάκος, Αντωνόπουλος, Καλογήρου), σκηνοθετούσε για πρώτη φορά ο Φώσκολος και η μουσική ήταν του Πλέσσα – Η ταινία της Φίνος Φιλμς διακρίθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και αποτέλεσε εισπρακτική επιτυχία!

Ο αγρότης Στάθης Καρατάσος (Άγγελος Αντωνόπουλος) εξαιτίας μιας τραγικής παρεξήγησης, κατηγορείται για τον φόνο ενός ληστή. Οι διωκτικές αρχές τον χαρακτηρίζουν -πέρα από φονιά- και ως αρχηγό συμμορίας, τον συλλαμβάνουν και τον οδηγούν στη φυλακή. Λίγο πριν οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα καταφέρνει να αποδράσει και οι αρχές σπεύδουν στο κατόπι του.

Αναθέτουν τη βρώμικη δουλειά σε έναν άλλο κατάδικο, τον Τσάκο (Κώστας Καζάκος), να τον εντοπίσει «ζωντανό ή νεκρό» με αντάλλαγμα την ελευθερία του.

Στο κυνήγι του Στάθη, ωστόσο, βγαίνουν και άλλοι ληστές της περιοχής που θεωρούν ότι ο φυγάς έχει στην κατοχή του τα λάφυρα της ληστείας, που υποτίθεται πως είχε κάνει. Αποτέλεσμα είναι να ξεσπάσει ένα ανελέητο ανθρωποκυνηγητό κατά τη διάρκεια του οποίου ο Στάθης σώζει τη ζωή του Τσάκου, γνωρίζει την οικογένειά του και αλλάζει στρατόπεδο. Τώρα πλέον οι δυο τους, μάχονται πλάι-πλάι για τη ζωή τους απέναντι στους ληστές που τους καταδιώκουν δίχως έλεος.

Αυτή είναι η υπόθεση της ταινίας που χαρακτηρίστηκε ως το πρώτο ελληνικό γουέστερν και γυρίστηκε στην πεδιάδα και τη λίμνη της Στυμφαλίας με φόντο τις χιονισμένες κορφές της Ζήρειας και του Ολίγυρτου!

Η ταινία θεωρήθηκε μια από τις καλύτερες παραγωγές όλων των εποχών και κυριολεκτικά καθήλωσε τους Έλληνες μπροστά από τη μεγάλη οθόνη. «Γιγαντιαίο από τον πρώτη μέχρι την τελευταία του εικόνα» έγραφε η αφίσα της εποχής και υπογράμμιζε: «κάτι που δεν υποψιάζεσθε»!

Σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής η ταινία, παραγωγή της Φίνος Φιλμς έκανε πρεμιέρα στις 9 Οκτωβρίου 1967 και έκοψε 307.094 εισιτήρια, αποτελώντας μια αδιαμφισβήτητη εισπρακτική επιτυχία.

Η ταινία αγαπήθηκε από το κοινό αλλά και από τους κριτικούς. «Μια τέλεια στο είδος της ταινία. Τέλεια στο σενάριο, τέλεια στο μοντάζ, τέλεια στην ερμηνεία, τέλεια στη φωτογραφία, αλλά πάνω απ΄όλα τέλεια στη σκηνοθεσία. Ο Νίκος Φώσκολος, με την πρώτη του κιόλας ταινία, αναδεικνύεται σε άριστο σκηνοθέτη. Δίχως καμιά υπερβολή οι «Σφαίρες του» μπορούν να σταθούν πλάι στις ταινίες του Τζων Φορντ, του Χάουαρντ Χωκς, του Χιούστον, του Άντονυ Μαν. Με άλλα λόγια, ο Φώσκολος χαρίζει στον ελληνικό κινηματογράφο, με τις Σφαίρες, το πρώτο αριστούργημα στο είδος της «ορεινής περιπέτειας», όπως θα μπορούσε να ονομαστεί το ελληνικό «γουέστερν». Βεβαίως, στην ιστορία μας δεν συναντάμε σε καμία εποχή «καουμπόις», όμως έχουμε κι εμείς τους βουνίσιους ήρωες, που δεν υπολείπονται σε ενδιαφέρον και γραφικότητα από τους πιονέρους της αμερικανικής Δύσεως. Κι είναι χίλιες φορές προτιμότερο να κάνουμε τέτοιου είδους ταινίες, τοποθετημένες στο δικό μας χώρο και βασισμένες στους δικούς μας ήρωες, παρά να γυρίζουμε σαν τους Ιταλούς «γουέστερν ερζάτς».

Άλλωστε, η ταινία αυτή του Φώσκολου διαφέρει ακόμα απ΄τα ερζάτς γουέστερν και σε τούτο το βασικό σημείο: δεν είναι φιλμ του τύπου «η περιπέτεια για την περιπέτεια», αλλά μια περιπέτεια με βαθύτατο ανθρωπιστικό μήνυμα. Κα, τελικά, πιστεύεις ότι τα στοιχεία της περιπέτειας που υπάρχουν στο φιλμ, δεν είχαν παρά μόνο ένα σκοπό: να υπηρετήσουν αυτό το ανθρώπινο μήνυμα. Το δίχως άλλο, είτε αντιμετωπίσει κανείς αυτήν την ταινία σαν γνήσια περιπέτεια, είτε σαν μια ταινία, που το ανθρώπινο μήνυμα ήταν ο τελικός στόχος της, τούτο είναι βέβαιο: οι «Σφαίρες» είναι ένα από κάθε άποψη άρτιο φιλμ», έγραφε ο Γ.Κ. Πηλιχός στην εφημερίδα “Τα Νέα” αμέσως μετά την πρεμιέρα τον Οκτώβριο του 1967.

Η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Νίκου Φώσκολου

Η ταινία εκτός από το πρώτο ελληνικό γουέστερν, ήταν και η πρώτη σκηνοθετική δουλειά του Νίκου Φώσκολου. Μέχρι τότε, ο Φώσκολος είχε γράψει πολλά σενάρια για ταινίες της εταιρίας, αλλά μετά από προτροπή του Φίνου, αποφάσισε να ασχοληθεί και με τη σκηνοθεσία. Ο Φίνος του είχε πει χαρακτηριστικά: «Τα σενάρια σου είναι από μόνα τους σκηνοθετημένα και είναι κρίμα να παίρνει άλλος τη δόξα για το έργο που έχεις ήδη δημιουργήσει».

Και κάπως έτσι ξεκίνησε μια σπουδαία σκηνοθετική καριέρα για τον διάσημο δημιουργό, ο οποίος αφού ανέλαβε σκηνοθεσία και σενάριο δεν άφησε τίποτα στην τύχη του…

Αρχικά επέλεξε το καστ της ταινίας να αποτελείται από βαριά ονόματα του ελληνικού κινηματογράφου. Για τους δυο βασικούς ρόλους διάλεξε τον Άγγελο Αντωνόπουλο και τον Κώστα Καζάκο που βρίσκονταν στο ζενίθ της καριέρας τους, τους οποίους πλαισίωνε ο πάντα έξοχος Σπύρος Καλογήρου. Το καστ συμπλήρωναν οι Μέμα Σταθοπούλου, Μπέτυ Αρβανίτη, Παύλος Λιάρος, Χαριτίνη Καρόλου, Γιάννης Κάσδαγλης, Θόδωρος Ντόβας, Νίκος Λυκομήτρος, Κώστας Μπάκας, Χρήστος Δακτυλίδης, Γιώργος Κωβαίος, Νίκος Κούρος, Βλάσης Παούρης, Δημήτρης Καρυστινός, Απόστολος Πάντζος, Γιώργος Κολιοπάντος, Γιώργος Καύκας, Νίκος Πότσης, Χρήστος Δρακονάκης, Κώστας Γεωργαλής, Νίκος Καλούδης και οι μικροί Σπύρος Τσελέπης και Φάνης Καρακούσης.

Τη διεύθυνση φωτογραφίας της ταινίας είχε ο Γιάννης Δημόπουλος και την μουσική υπέγραψε ο Μίμης Πλέσσας ο οποίος χρόνια αργότερα σε συνέντευξή του είχε πει σχετικά ότι «ήταν η πρώτη φορά που έγραφα και έπρεπε να αποδείξω ότι μπορώ να υπάρξω σε ένα αλλιώτικο είδος».

Η ταινία είχε παρουσιαστεί – πριν την επίσημη κινηματογραφική πρεμιέρα της – την Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου 1967 στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και είχε αποσπάσει το Βραβείο Αρτιότερης Παραγωγής και Βραβείο Καλύτερης Μουσικής Επένδυσης.

Γυρίσματα στο ιδανικό φυσικό σκηνικό

Πέρα όμως από την άρτια σκηνοθεσία, το δραματικό σενάριο, την υπέροχη μουσική, την απίστευτη φωτογραφία και τις καταπληκτικές ερμηνείες, την ταινία απογείωσε το ιδανικό φυσικό σκηνικό στο οποίο γυρίστηκε: Η πεδιάδα και η λίμνη της Στυμφαλίας με τις χιονοσκέπαστες κορφές της Ζήρειας και του Ολίγυρτου να την κυκλώνουν!

Η υπόθεση της ταινίας εκτυλισσόταν στις αρχές του 20^ου αιώνα όταν η ελληνική επαρχία μαστιζόταν από ορδές ληστών που τριγυρνούσαν αρματωμένοι σπέρνοντας τον φόβο και τον τρόμο. Ο κινηματογραφικός φακός του Νίκου Φώσκολου βρίσκοντας το ιδανικό θεατρικό πεδίο στη Στυμφαλία, εξάντλησε τη σκηνοθετική του μαεστρία, δημιουργώντας ένα αριστούργημα, που «μετέφερε» τον θεατή σε χιονισμένα τοπία, σε βάλτους γύρω από τη λίμνη, σε απροσπέλαστες καλαμιές και σε παρθένα δάση.

Το φυσικό σκηνικό της ορεινής Κορινθίας διαδραμάτισε το δικό του… ρόλο. Τα εξωτερικά γυρίσματα έγιναν στα τέλη του χειμώνα, όταν η λίμνη είχε άφθονα νερά, αλλά οι κορφές δεν είχαν χάσει τα χιόνια τους και το οροπέδιο της Στυμφαλίας αποτελούσε το ιδανικό σκηνικό. Πολλά από τα γυρίσματα έγιναν κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, κάτι που άλλωστε είναι εμφανές ανά διαστήματα μέσα στην ταινία.

Τα παραλειπόμενα και το ειδύλλιο!

Κοντά στον Κώστα Καζάκο όλο το διάστημα των γυρισμάτων βρισκόταν η Τζένη Καρέζη, η οποία μπορεί μεν να μην είχε κάποιο ρόλο στην ταινία, ωστόσο διαδραμάτιζε τον σημαντικότερο ρόλο στη ζωή του πρωταγωνιστή, αφού εκείνη την εποχή ήταν σε εξέλιξη το ειδύλλιό τους, που έναν χρόνο αργότερα κατέληξε σε γάμο!

Μάλιστα, η σχέση των δύο ηθοποιών είχε ξεκινήσει λίγους, μόλις, μήνες νωρίτερα στα γυρίσματα μιας άλλης ταινίας, που είχαν γίνει επίσης σε κορινθιακό έδαφος. Αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε σε ένα άλλο αφιέρωμά μας!

Έρευνα-κείμενα-επιμέλεια: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη

Πηγές:

• Ψηφιακό Αρχείο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
• Finosfilm.gr
• Αρχεία Ταινιών Ελλάδος – Ταινιοθήκη της Ελλάδος – Μουσείο Κινηματογράφου