Οι αγρότες και ολόκληρο το αγροδιατροφικό σύστημα βρίσκονται αντιμέτωποι με μια κρίση που απειλεί τη βιωσιμότητα και την ίδια τους την ύπαρξη.

Γράφει ο Χαράλαμπος Κασίμης*

Όλα δείχνουν ότι οι αγρότες, και μαζί με αυτούς, και άλλοι φορείς του αγροδιατροφικού συστήματος της χώρας, σπρώχνονται στο χείλος του γκρεμού. Βρίσκονται πλέον πέρα από αυτό που περιγράφαμε προ καιρού ως κρίση βιωσιμότητας, βρίσκονται κοντά στην καταστροφή, σε μία μη αναστρέψιμη πορεία.

Και δεν περιορίζεται αυτό στους μικρομεσαίους, λιγότερο ανταγωνιστικούς παραγωγούς, ακουμπά και υγιείς αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κλάδους που είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την γεωργική παραγωγή όπως οι εισροές (λιπάσματα, σπόροι, φυτοπροστασία, μηχανήματα), οι υπηρεσίες (γεωργικές συμβουλές, μελέτες), οι μεταποιητικές βιομηχανίες του αγροδιατροφικού τομέα κοκ.

Τα χτυπήματα είναι απανωτά και τα έχουμε πολλές φορές περιγράψει. Τα περασμένα πέντε χρόνια όμως η κατάσταση έγινε μη διαχειρίσιμη. Εκτίναξη κόστους παραγωγής, διεύρυνση της ψαλίδας τιμών παραγωγού-τιμών καταναλωτή, κλιματική κρίση και συνέπειες στην παραγωγή, ζωονόσοι, έλλειμμα ρευστότητας, καθυστερήσεις πληρωμών και αποζημιώσεων.

Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν αποκάλυψε μόνο πόσο ισχυρό είναι ακόμα το παλαιοκομματικό πελατειακό κράτος, πόσο διευρυμένη είναι η διαφθορά και η διαπλοκή αυτού του συστήματος εξουσίας. Έβγαλε επιπλέον στην επιφάνεια πολλές πτυχές της ανικανότητας και της αναποτελεσματικότητας στον σχεδιασμό και εφαρμογή της αγροτικής πολιτικής.
Προβληματικός σχεδιασμός του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ, ανενημέρωτοι αγρότες, σκανδαλώδης εφαρμογή μέτρων πολιτικής, κατάρρευση του συστήματος πληρωμών, ΟΠΕΚΕΠΕ σε επιτήρηση.

Η κυβέρνηση δεν έχει ανταποκριθεί ακόμα στις υποχρεώσεις της στους πληγέντες των φυσικών καταστροφών στη Θεσσαλία και αλλού, καθυστερεί τις πληρωμές των ενισχύσεων που πλησιάζουν τα 600 εκατ. (100 εκατ. για οικολογικά σχήματα και συνδεδεμένες ενισχύσεις, 65 εκατ. για τα βιολογικά προϊόντα των προηγούμενων ετών αλλά και 210 εκατ. από τις επιδοτήσεις για τα βιολογικά αυτής της χρονιάς, 178 εκατ. για τις φυσικές καταστροφές (Μέτρο 23), 20 εκατ. για τις σπάνιες φυλές ζώων και 25 εκατ. για το αγροτοπεριβαλλοντικό μέτρο «Κομφούζιο»), αδυνατεί να εφαρμόσει αποτελεσματικά μέτρα για την αντιμετώπιση της ευλογιάς και την προστασία του ζωικού κεφαλαίου.

Οι κίνδυνοι αυξάνονται. Η πληρωμή της προκαταβολής των ενισχύσεων του 2025 στα μέσα Οκτωβρίου αμφισβητείται έντονα για πρώτη φορά στα τελευταία χρόνια.
Αφού κυβερνητικοί παράγοντες διαβεβαίωναν τον αγροτικό κόσμο ότι επίκεινται οι πληρωμές από εβδομάδα σε εβδομάδα, τώρα αναγκάζονται να δηλώνουν ότι «καταβάλλονται όλες οι αναγκαίες προσπάθειες», χωρίς να δεσμεύονται, ομολογώντας την ανεπάρκεια και αναποτελεσματικότητά τους.

Αυτό γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αποδέχθηκε το Σχέδιο Δράσης για την λειτουργία του ΟΠΕΚΕΠΕ που υπέβαλε η κυβέρνηση και απαιτεί μια σειρά σοβαρές αλλαγές που αμφισβητείται αν μπορούν να ολοκληρωθούν επιτυχώς μέχρι την νέα παράταση της 4ης Νοέμβρη που εξασφάλισε η κυβέρνηση.
Στο έγγραφό της (Ares (2025) 6332310-04/08/2025) η Επιτροπή αναφέρει ότι, «σύμφωνα με το άρθρο 42 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 2116/2021, εάν ένα κράτος μέλος δεν υποβάλει σχέδιο δράσης που αναφέρεται στην παράγραφο 1 του εν λόγω άρθρου, η Επιτροπή ενδέχεται να εκδώσει εκτελεστικές πράξεις για την αναστολή των μηνιαίων πληρωμών που αναφέρονται στο άρθρο 21 παράγραφος 3 ή των ενδιάμεσων πληρωμών που αναφέρονται στο άρθρο 32 του ίδιου κανονισμού».

Με άλλα λόγια, αν μετά τις διορθώσεις το Σχέδιο Δράσης της χώρας δεν γίνει αποδεκτό, η Επιτροπή ενδέχεται να οδηγηθεί στην αναστολή των πληρωμών της προκαταβολής των ενισχύσεων του Οκτωβρίου. Θα είναι τότε το τελειωτικό χτύπημα για τον αγροτικό κόσμο που θα οδηγήσει στην χρεωκοπία.
Η αξιοπιστία της κυβέρνησης και της χώρας έχουν καταρρεύσει, η διαπραγματευτική της επάρκεια σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον μειωμένου προϋπολογισμού και μιας νέας αρχιτεκτονικής της αγροτικής πολιτικής βρίσκονται στο ναδίρ.

Η κυβέρνηση έχει προκαλέσει μια πρωτοφανή κρίση που υπονομεύει τη βιωσιμότητα του αγροδιατροφικού μας τομέα και απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια της χώρας.

Ο κ. Χαράλαμπος Κασίμης είναι καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην ΓΓ Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης