Ο ριζοσπάστης της αγάπης – Από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης στους πρόσφυγες της Ανατολής – Τι είπε για τον Αλέξη Τσίπρα και το ελληνικό παράδειγμα

Ο Πάπας Φραγκίσκος απεβίωσε σήμερα το πρωί, Δευτέρα του Πάσχα, 21 Απριλίου 2025, σε ηλικία 88 ετών. Η ανακοίνωση έγινε από το Βατικανό, με τον Καρδινάλιο Κέβιν Φάρελ να δηλώνει ότι «στις 7:35 το πρωί, ο Επίσκοπος της Ρώμης, Φραγκίσκος, επέστρεψε στον Οίκο του Πατέρα».

Ο Πάπας Φραγκίσκος, κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, γεννήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής. Ήταν ο πρώτος Πάπας από τη Λατινική Αμερική και ο πρώτος Ιησουίτης που ανέλαβε το παπικό αξίωμα. Εξελέγη ως ο 266ος Πάπας της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στις 13 Μαρτίου 2013.

Η θητεία του χαρακτηρίστηκε από προσπάθειες μεταρρύθμισης της Εκκλησίας, έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη και την υποστήριξη των φτωχών και περιθωριοποιημένων. Αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα υγείας τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της πνευμονίας, και νοσηλεύτηκε πρόσφατα στο νοσοκομείο Gemelli της Ρώμης.

Η απώλειά του προκαλεί παγκόσμια συγκίνηση και θλίψη στους πιστούς. Αναμένονται περαιτέρω ανακοινώσεις από το Βατικανό σχετικά με την κηδεία και τη διαδικασία εκλογής του διαδόχου του.​

Ο πάπας των περιθωριακών και της αγάπης

Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν ήταν απλώς ο ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας — ήταν μια παγκόσμια ηθική φωνή, μια μορφή που τόλμησε να γεφυρώσει χάσματα, να σπάσει παραδόσεις και να μιλήσει για τα μεγάλα ζητήματα του καιρού μας με έναν λόγο απλό, ανθρώπινο, αλλά βαθιά ριζωμένο στο Ευαγγέλιο.

Αν κάτι χαρακτήρισε την παποσύνη του, ήταν η εμμονή του στη συμπόνια και στην απλότητα. Επέλεξε το όνομα «Φραγκίσκος» προς τιμήν του Αγίου της φτώχειας, του Αγίου που μιλούσε με τα πουλιά και έβλεπε το Θεό σε κάθε πλάσμα. Δεν έμενε σε παπικά διαμερίσματα, δεν ταξίδευε με πολυτέλεια, και δεν δίστασε να «λερωθεί» με τα προβλήματα του κόσμου – είτε αυτά ήταν η φτώχεια, η κλιματική αλλαγή, οι μετανάστες, είτε οι πληγές μέσα στην ίδια την Εκκλησία.

Ήταν, θα λέγαμε, ένας «Πάπας των περιθωριακών». Άνοιξε συζητήσεις για τους ομοφυλόφιλους, τους διαζευγμένους, για τη θέση των γυναικών στην Εκκλησία, με τρόπο που ίσως δεν άλλαξε τα δόγματα, αλλά άλλαξε τη γλώσσα και τον τόνο – και αυτό έχει τεράστια σημασία. Πάλεψε εντός ενός θεσμού που αλλάζει αργά, με τη δύναμη όμως μιας εσωτερικής πίστης πως το Ευαγγέλιο είναι πρώτα από όλα πράξη αγάπης.

Το έργο του δεν ήταν τέλειο – υπήρξαν επικρίσεις, αμφισβητήσεις, ακόμα και σκληρή αντίδραση από πιο συντηρητικά ρεύματα εντός της Καθολικής Εκκλησίας. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία πως υπήρξε μια μορφή που επηρέασε βαθιά τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την πνευματικότητα στην εποχή μας: όχι σαν καταφύγιο απομόνωσης, αλλά ως πεδίο δράσης, διαλόγου, και ουσιαστικής φροντίδας για τον άνθρωπο και τον πλανήτη.

Η απουσία του αφήνει κενό, αλλά και παρακαταθήκη. Έναν τρόπο πιο ανθρώπινο και πιο ελπιδοφόρο να είμαστε πιστοί – όχι μόνο σε μια θρησκεία, αλλά σε έναν κόσμο που πονά και ζητά φως.

Ο «γεφυροποιός»

Ο Πάπας Φραγκίσκος υπήρξε ένας Ποντίφηκας – κυριολεκτικά «γεφυροποιός» – σε μια εποχή γεμάτη ρήξεις. Στην καρδιά της διακονίας του βρέθηκε η προσπάθεια να φέρει κοντά όχι μόνο τους φτωχούς και τους περιθωριοποιημένους, αλλά και τις ίδιες τις Εκκλησίες, διεκδικώντας έναν χριστιανισμό που θα ενώνει αντί να διαχωρίζει.

Η σχέση του με την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία ήταν από τις πιο θερμές των τελευταίων αιώνων. Πίστευε βαθιά στην ανάγκη ενότητας των χριστιανών και έκανε πράξη αυτή την πεποίθηση, με συναντήσεις, κοινές δηλώσεις και βαθιές ανθρώπινες σχέσεις με ηγέτες του Ορθόδοξου κόσμου, ιδιαίτερα με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Μαζί προσευχήθηκαν, μαζί έκλαψαν για το προσφυγικό, μαζί μίλησαν για την ανάγκη οικολογικής ευθύνης και αδελφικής συμφιλίωσης. Ο Φραγκίσκος δεν ήρθε με διάθεση επιβολής· ήρθε με καρδιά μαθητή και αδελφού.

Εκείνος που έκλαψε στη Λέσβο

Ιδιαίτερο κεφάλαιο αυτής της προσέγγισης ήταν η σχέση του με την Ελλάδα. Το 2016, μεσούσης της προσφυγικής κρίσης, επισκέφθηκε τη Λέσβο μαζί με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο. Δεν ήρθε για τυπικές χειραψίες – ήρθε για να δει, να αγγίξει και να αγκαλιάσει ανθρώπους που η Ευρώπη είχε ξεχάσει. Η εικόνα του να παίρνει μαζί του στο Βατικανό τρεις οικογένειες προσφύγων ήταν μια πράξη συμβολική, αλλά και απτή, που αντήχησε παγκοσμίως.

Η στάση του για το προσφυγικό υπήρξε τολμηρή και ξεκάθαρη: μιλούσε για ανθρώπινες ζωές, όχι για «ροές». Για πρόσωπα, όχι αριθμούς. Κατήγγειλε συστηματικά την αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας, τις πολιτικές αποτροπής, τον λαϊκισμό και τον φόβο. Έβλεπε στο πρόσωπο κάθε πρόσφυγα το πρόσωπο του Χριστού και το έλεγε ανοιχτά. Η δεύτερη επίσκεψή του στην Ελλάδα το 2021, ξανά στη Λέσβο, ήρθε να επιβεβαιώσει πως η αλληλεγγύη δεν ήταν για εκείνον επικοινωνιακή στρατηγική, αλλά πίστη εν δράσει. Με λόγο καθαρό, απηύθυνε έκκληση στην Ευρώπη να μην μετατραπεί «σε ναυάγιο πολιτισμού», να μην χάσει την ψυχή της.

Για την Αλέξη Τσίπρα

Η σχέση του Πάπα Φραγκίσκου με την ελληνική πολιτική ηγεσία ήταν ευγενής, θεσμική αλλά και με στιγμές θερμότητας, ιδιαίτερα όταν αφορούσε ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας. Ξεχωριστή ήταν η εκτίμησή του προς τον πρώην Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, ιδίως για τη στάση της Ελλάδας στην προσφυγική κρίση. Σε δημόσιες τοποθετήσεις του είχε επαινέσει τη χώρα —και προσωπικά την ηγεσία της— για την ανθρωπιά και την αλληλεγγύη που επέδειξε απέναντι στους πρόσφυγες, παρά τις οικονομικές δυσκολίες. Ο Φραγκίσκος αναγνώρισε στο πρόσωπο του Τσίπρα έναν πολιτικό που, παρότι άθεος, ενσάρκωσε τις ευαγγελικές αξίες της φιλοξενίας και της φροντίδας για τον “ξένο”. Αυτή η αναγνώριση δεν ήταν απλώς πολιτική· ήταν ένα μήνυμα προς τον κόσμο ότι η ηθική και η πίστη δεν είναι αποκλειστικότητα κανενός δόγματος, αλλά καρπός της συνείδησης και της πράξης.

Σε μια εποχή που οι θεσμοί δυσκολεύονται να εμπνεύσουν, ο Πάπας Φραγκίσκος κατάφερε να θυμίσει στους πολλούς τι σημαίνει να ηγείσαι με την καρδιά – όχι από τον θρόνο, αλλά από το έδαφος. Κι αν δεν ενώθηκαν οι Εκκλησίες, ενώθηκαν κάποιες καρδιές. Κι αυτό, μερικές φορές, είναι το πιο δύσκολο και το πιο πολύτιμο.

Αιωνία του η μνήμη…

Γιώτα Χρ. Αθανασούλη