Ο νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης εισάγει σύγχρονα εργαλεία διαχείρισης, ενισχύει την αυτοτέλεια των δήμων και περιορίζει τη γραφειοκρατία – Αναλυτικά οι ρυθμίσεις που φέρνει το νέο θεσμικό πλαίσιο

Με αιχμή την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, της διαφάνειας και της ταχύτητας στη λειτουργία των ΟΤΑ, ο νέος Ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης προχωρά σε ριζική αναμόρφωση του πλαισίου οικονομικής διαχείρισης των δήμων και των περιφερειών. Ο Υπουργός Εσωτερικών Θ. Λιβάνιος παρουσίασε τις αλλαγές κατά την κοινή συνεδρίαση ΚΕΔΕ – ΕΝΠΕ, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση στα οικονομικά της Αυτοδιοίκησης από τη θέσπιση του Καλλικράτη.

Οικονομική διαχείριση στην ψηφιακή εποχή: ένα νέο πληροφοριακό οικοσύστημα

Στην καρδιά της μεταρρύθμισης βρίσκεται η δημιουργία Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Κεντρικών Ηλεκτρονικών Πληρωμών, μιας ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας που θα επιτρέπει τη διαχείριση των δημοτικών εσόδων, την αυτόματη ενημέρωση των οφειλετών και την ασφαλή είσπραξη οφειλών. Κάθε πολίτης θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει σε ποιον δήμο οφείλει, τι ποσό και για ποιο λόγο, ενώ οι δήμοι θα αποκτήσουν εργαλεία για την ακριβή παρακολούθηση των εσόδων τους σε πραγματικό χρόνο. Πρόκειται για μια βαθιά τομή που αλλάζει ριζικά το μοντέλο λειτουργίας των ΟΤΑ, καθιστώντας το πιο διαφανές και πιο κοντά στα πρότυπα του κρατικού λογιστικού.

Απλοποίηση διαδικασιών και ευελιξία στη διαχείριση πόρων

Ο νέος Κώδικας προβλέπει σειρά μέτρων που καθιστούν πιο ευέλικτη και αποτελεσματική την εκτέλεση των προϋπολογισμών:

• Καταργείται το τεχνικό πρόγραμμα ως υποχρεωτικό στάδιο.
• Μειώνονται τα στάδια κατάρτισης και έγκρισης προϋπολογισμού.
• Δεν απαιτείται απόφαση δημοτικής/περιφερειακής επιτροπής ούτε για την εγγραφή πιστώσεων ούτε για την αποδοχή χρηματοδοτήσεων.
• Η εγγραφή πιστώσεων για έργα γίνεται με απλή εντολή του δημάρχου ή περιφερειάρχη, χωρίς ανάγκη για τροποποιήσεις προϋπολογισμού.

Παράλληλα, εισάγεται πρόβλεψη για ειδικό μικρό αποθεματικό για την άμεση κάλυψη δαπανών που προκύπτουν από φυσικές καταστροφές, ώστε να αποφεύγεται η δυσκίνητη λογιστική «αλχημεία» της κάλυψης εκτάκτων εξόδων.

Η συνομολόγηση δανείων απλοποιείται, με αρμοδιότητα μόνο του συμβουλίου, έπειτα από εισήγηση του δημάρχου ή περιφερειάρχη, ενώ εξορθολογίζεται η διαδικασία και για τις δράσεις ενεργειακής αναβάθμισης, με αξιολόγηση να γίνεται απευθείας από τον φορέα χρηματοδότησης.

Αναμόρφωση τελών και ενίσχυση τοπικών κοινωνικών πολιτικών

Ο νέος Κώδικας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ορθολογική φορολόγηση και την ενίσχυση της κοινωνικής πολιτικής:

• Καταργείται ο φόρος ηλεκτροδοτούμενων χώρων και ενισχύεται ο ΤΑΠ, που μετονομάζεται σε Τέλος Τοπικής Ανάπτυξης.
• Το τέλος καθαριότητας και φωτισμού αποκτά τουλάχιστον πέντε συντελεστές, με πρόβλεψη πάγιου τέλους για μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα.
• Επικαιροποιείται και διευρύνεται το τέλος διαφήμισης, με έξι κατηγορίες και σαφή ορισμό αρμοδιοτήτων μεταξύ δήμων, περιφερειών και κράτους.
• Βελτιώνεται η είσπραξη προστίμων του ΚΟΚ με καθορισμένη προθεσμία, ώστε να περιοριστεί η ταλαιπωρία πολιτών και υπηρεσιών.

Αξιοσημείωτο είναι ότι επιτρέπεται πλέον η παροχή χρηματικού βοηθήματος για τη γέννηση πρώτου και δεύτερου παιδιού από ιδίους πόρους, καθώς και κίνητρα για νεοδιόριστους εκπαιδευτικούς και επιχορηγήσεις δομών υγείας για τη μετακίνηση προσωπικού σε απομακρυσμένες περιοχές.

Εκσυγχρονισμός στη διαχείριση δημοτικής περιουσίας και σύγχρονες συμβάσεις

Η διαχείριση της δημοτικής και περιφερειακής περιουσίας μπαίνει σε νέο θεσμικό πλαίσιο, με υποχρεωτικές ηλεκτρονικές δημοπρασίες για την αποτροπή αδιαφάνειας και αυθαιρεσιών, ειδικά σε περιοχές υψηλής τουριστικής πίεσης. Ταυτόχρονα:

• Κωδικοποιείται και απλοποιείται το πλαίσιο χρήσης κοινόχρηστων χώρων (τραπεζοκαθίσματα κ.λπ.).
• Ενισχύονται οι προδιαγραφές για συμβάσεις μίσθωσης ακινήτων, με στόχο την ευελιξία αλλά και την προστασία του δήμου ως μισθωτή.
• Επιτρέπονται χρηματικές δωρεές και συμβάσεις μεταξύ δήμων και περιφερειών, ιδίως για έργα σε περιοχές πληγείσες από φυσικές καταστροφές.
• Προωθείται η σύνδεση της φορολόγησης με το Κτηματολόγιο, ώστε να αποτυπώνεται με ακρίβεια η φορολογητέα περιουσία.

Προς μια νέα οικονομική αυτοτέλεια

Το νέο θεσμικό πλαίσιο, όπως το παρουσίασε ο κ. Λιβάνιος, επιχειρεί να προσδώσει στους ΟΤΑ ισχυρή λειτουργική και οικονομική αυτοτέλεια, καθιστώντας τους ικανούς να σχεδιάζουν, να χρηματοδοτούν και να υλοποιούν πολιτικές με μικρότερη εξάρτηση από την κεντρική διοίκηση. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομικών εξετάζεται ακόμη και η μεταφορά υφιστάμενου φόρου ή τέλους στις Περιφέρειες, ώστε να αποκτήσουν δική τους πηγή εσόδων.

Ωστόσο, η φιλοδοξία της μεταρρύθμισης συνοδεύεται από την ανάγκη για επιμόρφωση στελεχών, ψηφιακή επάρκεια και διοικητική ικανότητα, ειδικά σε μικρούς και υποστελεχωμένους ΟΤΑ. Η μετάβαση σε ένα σύστημα που προϋποθέτει άμεση ανταπόκριση, τεχνογνωσία και διαχειριστική ευελιξία δεν είναι αυτονόητη και η επιτυχία του θα κριθεί στην πράξη, και όχι μόνο στις σελίδες του Κώδικα.

Το σχόλιό μας

Παρά τη σαφή πρόθεση του νέου Κώδικα να εξορθολογίσει και να εκσυγχρονίσει τη διαχείριση των οικονομικών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η μεταρρύθμιση δεν στερείται αμφιλεγόμενων σημείων και εγγενών κινδύνων.

Η γενικευμένη απλοποίηση διαδικασιών –όπως η κατάργηση του τεχνικού προγράμματος, η απευθείας εγγραφή πιστώσεων με εντολή δημάρχου ή περιφερειάρχη και η ελαχιστοποίηση της εμπλοκής συλλογικών οργάνων– δημιουργεί εύλογα ερωτήματα ως προς τη διαφάνεια και τη θεσμική λογοδοσία.

Μπορεί η ευελιξία να είναι επιθυμητή, αλλά η μονοπρόσωπη λήψη αποφάσεων σε οικονομικά κρίσιμα ζητήματα υπονομεύει τη δημοκρατική αντιπροσώπευση στα τοπικά συμβούλια και ενδέχεται να ενισχύσει τοπικά καθεστώτα εξουσίας.

Επιπλέον, η ψηφιακή μετάβαση, όσο αναγκαία και αν είναι, δεν συνοδεύεται από εξασφαλισμένη καθολική τεχνική και διοικητική επάρκεια, ιδιαίτερα σε μικρούς δήμους που ήδη δυσκολεύονται να ανταποκριθούν σε βασικές λειτουργίες. Ενώ η συγκεντρωτική ψηφιακή πλατφόρμα εσόδων και η ηλεκτρονική δημοπράτηση αποτελούν τεχνολογικά άλματα, η πραγματικότητα της άνισης ικανότητας εφαρμογής απειλεί να δημιουργήσει δήμους δύο ταχυτήτων.

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αν, στην επιδίωξη ταχείας προσαρμογής σε ένα σύγχρονο δημοσιονομικό μοντέλο, η κυβέρνηση μετατρέπει ξανά την Αυτοδιοίκηση σε εργαστήριο πειραματισμού, χωρίς να έχει εξασφαλίσει πρώτα τα βασικά εργαλεία για την οριζόντια επιτυχία του εγχειρήματος.

Γιώτα Χρ. Αθανασούλη