Ο ναύαρχος Νίκος Παππάς που «έσωσε» το αποτυχημένο Κίνημα του Ναυτικού – Η απίστευτη ιστορία της ανταρσίας που κλόνισε συθέμελα την χούντα

Παρασκευή 25 Μαΐου 1973, Μεσόγειος, ανοιχτά της Σαρδηνίας. Ο επικεφαλής της ναυτικής μοίρας του ΝΑΤΟ, Τούρκος πλοίαρχος Μπιρέν, καλείται εκτάκτως και επειγόντως στον ασύρματο. Ο Έλληνας κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Βέλος ΙΙ» που συμμετέχει στη διεθνή άσκηση, θέλει κάτι να του ανακοινώσει. Μέσα από τον δέκτη του ασυρμάτου η φωνή του Νίκου Παππά ακούγεται καθαρή και στεντόρεια:

«Πιστοί στη συμμαχία και στον πολιτισμό των λαών μας, ο οποίος έχει θεμελιωθεί επί των αρχών της δημοκρατίας, της προσωπικής ελευθερίας και του σεβασμού των νόμων, όλοι οι Αξιωματικοί και το πλήρωμα (270 άνδρες) του πλοίου μου, ως ένας άνθρωπος, πιστοί στον δοθέντα όρκο μας, με βαθύτατη λύπη εγκαταλείπουμε τις ασκήσεις. Με τη συμπάθεια ολόκληρου του ελεύθερου κόσμου θα παλέψουμε για να επαναφέρουμε τη δημοκρατία στην Ελλάδα. Σας είναι πολύ καλά γνωστό και ιδιαιτέρως στους Αμερικανούς ότι μια συμμορία ιδιοτελών αξιωματικών επέβαλε στην Ελλάδα μια απάνθρωπη και μισητή δικτατορία προ έξη και πλέον ετών.

Η σημερινή εξέγερση του Ναυτικού ανταποκρίνεται στα αισθήματα ολόκληρου του λαού της χώρας μας. Ο ελεύθερος κόσμος και ιδιαιτέρως οι χώρες του ΝΑΤΟ πρέπει να αντιληφθούν και τη διάβρωση και την καταστροφή των ενόπλων δυνάμεων στις οποίες στηρίζεται η άμυνα της νοτιοανατολικής πτέρυγας. Σκεφτείτε ότι αυτή τη στιγμή αξιωματικοί εν ενεργεία έχουν συλληφθεί και υφίστανται ταπεινώσεις και κακομεταχείριση από άλλους αξιωματικούς και στρατιώτες της Στρατιωτικής Αστυνομίας».

Την ίδια στιγμή ένας ναύτης στο κατάστρωμα του Αντιτορπιλικού ξηλώνει τον μπρούτζινο θυρεό της Χούντας και το πετά με δύναμη στη θάλασσα. Η ανταρσία του Αντιτορπιλικού «Βέλος ΙΙ» είναι γεγονός και η «τορπίλη» που εκτινάσσεται, καταφέρνει καίριο πλήγμα στη Χούντα των Συνταγματαρχών.

Το Κίνημα του Ναυτικού

Από όλα τα στρατιωτικά σώματα το Ναυτικό είναι αυτό που φέρει την πιο φιλελεύθερη παράδοση και ίσως αυτός είναι ο λόγος που αφενός δεν έλαβε ενεργά μέρος στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, αφετέρου ο αρχηγός του παραιτήθηκε αμέσως μετά την επικράτηση των συνταγματαρχών.

Μετά το αποτυχημένο Κίνημα του τότε βασιλιά, όταν ο Στόλος εξήλθε στο Αιγαίο για να το υποστηρίξει, στελέχη του Ναυτικού άρχισαν να οργανώνουν ένα συνωμοτικό πυρήνα εντός του στρατεύματος, με στόχο την ανατροπή της Δικτατορίας. Μεταξύ αυτών οι Πλωτάρχες Παππάς, Σέκερης και Μάλιαρης που συστηματικά μυούσαν αξιωματικούς.

Αρχές του 1973 οι μυημένοι στο Κίνημα του Ναυτικού είχαν πολλαπλασιαστεί ενώ οι επικεφαλής του είχαν καταλάβει καίριες θέσεις. Οι Παππάς, Παπαδόγκωνας, Μάλλιαρης, Γκιόγκεζας, Κουσουρής, διοικητές όλοι σε μεγάλα αντιτορπιλικά, είχαν μυήσει ανώτερα στελέχη των πλοίων τους και είχαν προετοιμάσει το έδαφος για την εξέγερση κατά της χούντας. Το Κίνημα είχε επεκταθεί και στον Στρατό και στην Αεροπορία, ενώ στις τάξεις του είχαν προσχωρήσει πολίτες μέλη αντιστασιακών οργανώσεων, αλλά και απόστρατοι αξιωματικοί, όπως ο Βαρδής Βαρδινογιάννης.

Οι κινηματίες συμφωνούν ως μέρα εξέγερσης την 22^α Μαΐου 1973, όταν στο Αιγαίο θα βρισκόταν μοίρα Νατοϊκών πλοίων για προγραμματισμένη άσκηση. Στην άσκηση συμμετείχε και το αντιτορπιλικό «Βέλος» με κυβερνήτη τον Νίκο Παππά.

Την παραμονή της εκδήλωσης του Κινήματος οι επικεφαλής του στην Αθήνα υποψιάζονται ότι έχουν προδοθεί και το αναβάλλουν. Το βράδυ της 22ας Μαΐου ο Ναύσταθμος περικυκλώνεται και  το πρωί της 23ης Μαΐου αρχίζουν οι συλλήψεις, οι ανακρίσεις και οι βασανισμοί.

Ανταρσία εν πλω!

Είναι μεσημέρι της 25ης Μαΐου 1973 όταν το «Βέλος» ακολουθώντας τη μοίρα των νατοϊκών σκαφών πλέει προς Σαρδηνία. «Περάσαμε το στενό της Σικελίας, κάνοντας ασκήσεις» λέει ο ίδιος ο Νίκος Παππάς στην εκπομπή «Μηχανή του Χρόνου» «και ήμουν σε αναμμένα κάρβουνα, να δω τι θα γίνει». Ενώ το αντιτορπιλικό βρίσκεται ανοιχτά της Ιταλίας και οδεύει προς Σαρδηνία, οι δέκτες του πιάνουν εκπομπές της Ιταλικής κρατικής τηλεόρασης. Όπως περιγράφει ο Κωστής Γκόρτζης, σημαιοφόρος τότε του «Βέλους», άκουσαν να μεταδίδονται στα ιταλικά ειδήσεις από την Ελλάδα όπου αναφέρονται συλλήψεις αξιωματικών με την κατηγορία ότι ετοίμαζαν Κίνημα κατά της Χούντας.

Ο κυβερνήτης του αντιτορπιλικού Νίκος Παππάς ζυγίζει τα γεγονότα και παίρνει τη μεγάλη απόφαση. «Αμέσως, έκανα την εξής εκτίμηση», λέει ο ίδιος στη συνέντευξή του στον Χρήστο Βασιλόπουλο εξηγώντας τις σκέψεις και τις αποφάσεις του, «το Κίνημα το οποίο για τόσο καιρό οργανώναμε, διελύθη και ούτε επρόκειτο να ξαναοργανωθεί. Η Χούντα θα συλλάβει τους επικεφαλής και με μια διαδικασία συνοπτική στο Στρατοδικείο θα τους εκτελέσει. Οπότε, θα βγω εγώ στην Ιταλία, θα ανακοινώσω ότι δεν πρόκειται για μια χούφτα αξιωματικών αλλά ότι πρόκειται για ολόκληρο το Ναυτικό εναντίον της δικτατορίας».  

Καλεί στον ασύρματο τον επικεφαλής της άσκησης, τον Τούρκο πλοίαρχο Μπιρέν, του ανακοινώνει την απόφαση. Ο εμβρόντητος Τούρκος καπετάνιος απαντάει στο σήμα με μια ευχή: «Good luck Nick» («Καλή τύχη, Νίκο»), η οποία υποδεικνύει την κατανόηση για την κίνηση του ατρόμητου Έλληνα. Το «Βέλος» εν τω μεταξύ εγκαταλείπει το νατοϊκό κομβόι και ανακρούοντας πρύμνα κατευθύνεται στο Φιουμιτσίνο, το επίνειο της Ρώμης. Ο κυβερνήτης Παππάς καλεί όλο το πλήρωμα στην πρύμνη, τους ανακοινώνει τα γεγονότα για τη σύλληψη των αξιωματικών του Ναυτικού και τους βασανισμούς των συλληφθέντων στα κρατητήρια της ΕΣΑ στην Αθήνα και κηρύσσει το πλοίο σε κατάσταση πολέμου.

Ακολουθούν λίγες στιγμές νεκρικής σιγής και μετά ξεσπά ένα κύμα ενθουσιασμού μεταξύ των μελών του πληρώματος που φωνάζουν «Ζήτω η Ελευθερία», «Ζήτω το Ναυτικό»! Το «Βέλος» φτάνει στο Φιουμιτσίνο και αγκυροβολεί, ενώ η εικόνα του κάνει το γύρο του κόσμου και μετατρέπεται σε ένα ισχυρό όπλο κατά της χούντας. Γι’ αυτό έχει ήδη φροντίσει ο Νίκος Παππάς που δεν αφήνει τίποτα στην τύχη, παρά από την ώρα που αγκυροβολεί, στέλνει παράνομα τρεις αξιωματικούς του στη στεριά με την εντολή να τηλεφωνήσουν σε όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία και να ανακοινώσουν το γεγονός!

Η κινητοποίηση των Μέσων Ενημέρωσης από όλο τον κόσμο είναι άμεση και το γεγονός παίρνει τεράστιες διαστάσεις, επιτρέποντας στην φωνή των Ελεύθερων Ναυτικών του «Βέλους» να ακουστεί στα πέρατα της γης.

Η ιταλική κυβέρνηση υπό την πίεση του αντιφασιστικού ρεύματος εντός της χώρας, αλλά και της δημοσιότητας χορηγεί πολιτικό άσυλο στους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς του «Βέλους». Εν τω μεταξύ η χούντα έστειλε δικό της κυβερνήτη, ο οποίος παρέλαβε το αντιτορπιλικό και το γύρισε στην Ελλάδα, ενώ αφαίρεσε την ιθαγένεια από όλους όσοι πήραν πολιτικό άσυλο.

Η σημασία της κίνησης Παππά έγκειται στο γεγονός ότι αποκάλυψε την ξεκάθαρη και ευρεία αντίθεση μεγάλης μερίδας αξιωματικών κυρίως του Ναυτικού αλλά και των άλλων δύο Σωμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων, στη χούντα των Συνταγματαρχών. Αν δεν είχε κάνει αυτή την ενέργεια και δεν είχε δοθεί η δημοσιότητα που δόθηκε ενδεχομένως οι συλληφθέντες θα είχαν εκτελεστεί και δεν θα είχαν αμνηστευθεί όπως τελικά συνέβη.

Από την άλλη όλοι οι σύμμαχοι εντός ΝΑΤΟ αλλά και ευρύτερα, πήραν το μήνυμα ότι η χούντα παραπαίει, αφού φάνηκε ότι δεν έχει επαρκή έλεγχο στις ένοπλες δυνάμεις και η εξουσία της ήταν επισφαλής και περιορισμένη.

Ο Νίκος Παππάς και το Λουτράκι

Ο ενορχηστρωτής της ανταρσίας του «Βέλους» ο κυβερνήτης Νίκος Παππάς από το 1960 διατηρούσε εξοχικό στο Λουτράκι, ένα εξοχικό το οποίο δεν μπορεί παρά να αποτέλεσε κέντρο διεργασιών και συναντήσεων την κρίσιμη περίοδο 1968-1973 όταν οργανωνόταν το Κίνημα του Ναυτικού.

Ο φίλος και συμφοιτητής του στη σχολή Ναυτικών Δοκίμων ο Νίκος Βαρδινογιάννης γνώριζε και συμμετείχε στα σχέδια του και μάλιστα ήταν έτοιμος να βοηθήσει ουσιαστικά. Σύμφωνα με τις αναφορές του Κωστή Γκορτζή στο βιβλίο του «Ναύαρχος Νίκος Παππάς – Το «Βέλος» στην καρδιά της δικτατορίας», στους Αγίους Θεοδώρους στις εγκαταστάσεις των αδελφών Βαρδινογιάννη (Motor Oil) θα είχε αγκυροβολημένο ένα τάνκερ για να ανεφοδιάσει με καύσιμα τα πλοία που θα συμμετείχαν στο Κίνημα. Μάλιστα ο αείμνηστος Νίκος (πέθανε ένα μήνα μετά την αποκάλυψη του Κινήματος) είχε δώσει στον Παππά σκαριφήματα των προβλητών των εγκαταστάσεων στους Αγίους Θεοδώρους.

Ο Νίκος Παππάς μετά την Μεταπολίτευση έζησε πολλές και σημαντικές στιγμές της ζωής του στο αγαπημένο του Λουτράκι. Οικογενειακές και φιλικές συγκεντρώσεις, νέους φίλους και παρέες. Έμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του ενεργός πολιτικά και κοινωνικά ένας δυνατός άνδρας, Ο άντρας όπως έλεγε η Μελίνα Μερκούρη!

Έρευνα-επιμέλεια-κείμενο: Γιώτα Χρ. Αθανασούλη

Πηγές:

• https://www.sansimera.gr/articles/269#ixzz3D5f0SYiI
• Μηχανή του Χρόνου: «Κίνημα κατά της χούντας. Ανταρσία του Α/Τ Βέλος»
• Το κουτί της Πανδώρας: «Η ανταρσία του Βέλους»
• Κωστής Γκορτζής «Ναύαρχος Νίκος Παππάς – Το «Βέλος» στην καρδιά της δικτατορίας», Μπατσιούλας Ν. & Σ., 2010